Pyły zawieszone PM10 i PM2.5 – skąd pochodzą i czy zagrażają zdrowiu?

W powietrzu, którym codziennie oddychamy, kryje się niewidoczna, ale groźna pułapka – pył zawieszony PM10 i PM2,5. Choć dla wielu z nas ich obecność staje się zauważalna tylko wtedy, gdy wychodzimy na zewnątrz w smogowy dzień, skutki długotrwałej obecności tych cząsteczek mogą być zdecydowanie bardziej poważne. Ich źródła są liczne, a wpływ na zdrowie nie jest już tematem tylko dla specjalistów. W tym artykule przyjrzymy się, skąd pochodzą pyły PM10 i PM2,5, jakie zagrożenie stanowią dla naszego organizmu i jak możemy chronić siebie i naszych bliskich przed ich szkodliwym działaniem.

Pył zawieszony PM10 – co to?

Cząstki o średnicy nieprzekraczającej 10 mikrometrów, znane jako PM10, są na tyle małe, że mogą umknąć naszej uwadze, ale ich wpływ na zdrowie jest zdecydowanie odczuwalny i to na szeroką skalę. Zawieszone w powietrzu, mają zdolność wnikania do dróg oddechowych, wywołując podrażnienia, kaszel, a przy długotrwałym narażeniu – poważniejsze schorzenia, takie jak astma czy choroby serca. Ich źródła są zarówno naturalne, jak i związane z działalnością człowieka.

Pył PM10 – skąd pochodzi:

• procesy spalania paliw stałych np. węgla i drewna (szczególnie w okresie grzewczym),
• emisje z silników spalinowych (zwłaszcza w miastach),
• pożary lasów czy pył unoszący się z pustyni.

Choć cząsteczki pyłu zawieszonego PM10 są niewielkie, mają zdolność osadzania się w naszych płucach, gdzie wywołują szereg problemów zdrowotnych. Są szczególnie niebezpieczne w obszarach o wysokim zanieczyszczeniu, gdzie ich stężenie przekracza dopuszczalną normę PM10 w powietrzu. Przeważnie objawem zatrucia jest kaszel połączony z ogólnymi problemami z oddychaniem.

Cząsteczki PM2,5 – co to jest?

Wielkość cząsteczek PM2,5 nieprzekraczająca 2,5 mikrometra czyni je jednym z najgroźniejszych zanieczyszczeń powietrza. Ich niewielkie rozmiary pozwalają na głębokie przenikanie do płuc, a nawet przedostawanie się do krwiobiegu. W porównaniu do pyłu zawieszonego PM10, cząsteczki PM2,5 stanowią większe zagrożenie dla zdrowia, ponieważ docierają do najbardziej wrażliwych części naszego organizmu. Wywołują nie tylko choroby układu oddechowego. Mogą prowadzić do schorzeń serca, nowotworów czy uszkodzeń mózgu.

Pył PM2,5 – skąd się bierze:

• spalanie paliw stałych,
• emisje spalin samochodowych,
• zanieczyszczenia wynikające z przemysłowych procesów produkcji chemikaliów czy metali.

Warto sobie zadać jeszcze jedno pytanie dotyczące pyłu PM2,5 – z czego powstaje? W skład wchodzi przede wszystkim pył mineralny i inne produkty spalania, m.in. lotne związki organiczne, tlenki azotu, tlenki siarki i amoniak. Choć niewidoczne gołym okiem, te mikroskopijne cząsteczki mają ogromny wpływ na naszą codzienność i nie powinny być lekceważone.

Czym grozi przekroczona norma PM2,5 i PM10?

PM10, czyli pyły większe, które mogą trafić do płuc, wywołują głównie podrażnienia dróg oddechowych. Długotrwałe oddychanie zanieczyszczonym powietrzem może prowadzić do poważniejszych kłopotów zdrowotnych, takich jak zaburzenia rytmu serca, miażdżyca, a także uszkodzenia układu nerwowego. Coraz więcej badań wskazuje na negatywny wpływ tych cząsteczek na funkcjonowanie mózgu, w tym na zaburzenia pamięci czy koncentracji.

Z kolei pyły zawieszone PM2,5 mimo że są mniejsze, to stanowią większy problem dla organizmu. Prowadzą między innymi do nowotworu płuc, gardła czy krtani. Wywołują również przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP), a także zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, w tym zawał serca czy udar mózgu. Długotrwałe wdychanie tych pyłów zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, a także ma negatywny wpływ na płodność.

Jaka jest norma PM10 w powietrzu i PM2,5?

Znajomość wytycznych dotyczących pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5 to podstawa walki ze smogiem. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Unia Europejska (UE) ustalają dopuszczalne poziomy stężenia tych zanieczyszczeń, aby chronić nas przed ich szkodliwym wpływem na zdrowie.

Pył zawieszony PM10 jest monitorowany na całym świecie, a normy różnią się nieco w zależności od regionu:

• WHO zaleca, by średnioroczne stężenie nie przekraczało 15 µg/m³, a poziom dobowy 45 µg/m³.
• W Unii Europejskiej limity są nieco łagodniejsze, wynoszą 40 µg/m³ średniorocznie oraz 50 µg/m³ w skali dobowej.

Polska, przyjmując normy zgodne z UE, ustaliła podobne wartości, jednak coraz częściej mówi się o potrzebie ich zaostrzenia w związku z rosnącym zanieczyszczeniem powietrza.

Przeczytaj też: jak zapobiegać smogowi.

Norma PM2,5 podlega podobnym regulacjom:

• WHO proponuje, by średnioroczne stężenie nie przekraczało 5 µg/m³, a poziom dobowy 15 µg/m³.
• W UE i Polsce dopuszczalne wartości są wyższe – średnioroczne stężenie PM2,5 w Unii nie może przekroczyć 25 µg/m³, a w Polsce – 20 µg/m³.

Warto jednak zaznaczyć, że badania wykazują potrzebę zaostrzenia tych limitów, zwłaszcza w kontekście rosnącej liczby chorób związanych z zanieczyszczeniem powietrza.

Kiedy stężenie pyłów zawieszonych przekracza dopuszczalne poziomy, uruchamiane są powiadomienia, które informują obywateli o zagrożeniu zdrowotnym – w Polsce jest to alert RCB. W takich przypadkach lepiej zostać w domu.

Sprawdź: co to jest certyfikat NO SMOG.

Jak chronić zdrowie przed pyłem zawieszonym PM10 i PM2,5?

Chcesz, aby Twój organizm był mniej narażony na szkodliwe skutki pyłów zawieszonych? Wystarczy, że do swojego życia wprowadzisz kilka prostych zmian. Jakich?

1. Unikaj aktywności na zewnątrz w okresach wysokiego stężenia PM10 i PM2,5. W dni, gdy zanieczyszczenie powietrza jest szczególnie wysokie, najlepiej ograniczyć czas spędzany na „świeżym” powietrzu, zwłaszcza w miejscach o dużym natężeniu ruchu.
2. Zainwestuj w oczyszczacz powietrza. Urządzenie skutecznie eliminują pył zawieszony PM10 i PM2,5, poprawiając jakość tlenu w pomieszczeniach. Możesz również zdecydować się na montaż klimatyzacji z filtrem Bio HEPA.
3. Chroń drogi oddechowe przed wyjściem na zewnątrz. Maseczki ochronne, zwłaszcza te wyposażone w odpowiednie filtry, takie jak N95, stanowią skuteczną barierę, która pozwala zredukować wdychanie szkodliwych cząsteczek.
4. Dbaj o zdrowy tryb życia. Regularny sen, odpowiednia dieta pełna witamin i minerałów oraz redukcja stresu pozytywnie wpływają na organizm, a przede wszystkim odporność na zachorowania.

Troszcząc się o jakość powietrza, troszczysz się o przyszłość. To nie tylko kwestia komfortu. Jeśli nie zareagujesz teraz, skutki mogą być nieodwracalne.

Dowiedz się: jak zadbać o czyste powietrze w domu.